Nr. 115 Old Ni-js
Geplaatst op dinsdag 27 juni 2023 om 15:16
[Uitgave gepland begin juli 2023]
Van de redactie (pag 3)
Beste lezers,
De zomer van 2023 is aangebroken en hoe! In juni zijn er al meerdere hittedagen achter elkaar en de droogte maakt onze mooie groene omgeving erg kwetsbaar. De brandweer is paraat en oplettendheid is geboden. Dit jaar is ook het eerste jaar weer dat we volledig zonder beperkingen de zomer kunnen vieren, in binnen- en buitenland. Covid, het lijkt al lang geleden en laten we dat vooral zo houden.
Helaas is dit jaar ook bekend geworden dat de leesvaardigheid in Nederland achteruitholt. En dan met name onder de jeugd. Erg zorgelijk en de gevolgen zijn verstrekkend. Niet alleen voor de toekomst van de jongere zelf, maar uiteindelijk ook voor onze hele samenleving. Goed kunnen lezen is en blijft belangrijk.
Gelukkig lezen veel leden van de Heemkundekring Bergh nog wel met veel plezier, getuige de reacties die wij als redactie krijgen. Ook ontvangen wij vanuit onze actieve leden en daarbuiten regelmatig bijdragen of artikelen voor plaatsing in Old Ni-js. Dat is voor ons als redactie erg fijn en maakt dat wij met plezier elke keer weer een nieuwe uitgave voor u samenstellen.
Het zomernummer dat nu voor u ligt, neemt u mee naar Azewijn, Zeddam, Millingen en Elten. Verschillende schrijvers met verschillende verhalen over een familie, een lokale politicus, bezittingen en een klooster. Sommige schrijvers kent u al vanwege hun eerdere bijdragen; nieuw is Paul van Dun. Paul gaat eind dit jaar promoveren op “Bergh in de jaren dertig”. De lezers van Old Ni-js krijgen een voorproefje. En eigenlijk smaakt dat naar meer. Uiteraard ontbreken de boekenrubriek en de fotopagina niet.
En mocht u deze zomer bij een kermis de vendelhulde zien, na het lezen van deze Old Ni-js weet u wat de betekenis ervan is. André van den Bosch legt het uit. Genoeg te lezen dus.
Wij wensen u een EEN PRACHTIGE (LEES) ZOMER!
Ruth Mijnen
Kloosterleven tegen de verdrukking in (pag 4)
HANS HEGMAN
Als Theo van Lier en Theo Hegman uit Elten bij elkaar zitten dan komen de tongen los en gaat het vaak over hetzelfde onderwerp: het klooster. Ze zijn al hun hele leven lang vrienden en woonden al sinds hun vroegste kindertijd naast elkaar in Elten, vlakbij het voormalige Franciscanenklooster. Nadat de paters al in 1811 waren vertrokken heeft het gebouw vele bestemmingen gehad. Beide vrienden hebben de laatste jaren ervan meegemaakt. Later komen ze nog aan het woord, samen met Theo Hegmans zus Adele.
Dit verhaal is een vervolg op deel 1 in Old Ni-js 110, december 2021 en deel 2 in Old Ni-js 112, juli 2022.
Rond 1600 zet de Reformatie zich in onze streken door. De voor het oorlogsgeweld van de Tachtigjarige Oorlog gevluchte bevolking keert langzaam weer terug in steden en dorpen. Het protestantisme is de overheersende godsdienst geworden. Het hele katholieke kerkelijk leven is ingestort, Nederland is een missiegebied geworden. Er zijn geen bisdommen meer; parochies zijn opgeheven; er is geen priesteropleiding en verschillende pastoors zijn overgelopen naar de nieuwe godsdienst. Een rechtstreeks onder Rome vallende apostolisch vicaris neemt de zaken waar. >>>
Bergh extra muros VI (pag 15)
WILLEM SPANN
Het Bilants complex, deel 2
Vorige keer heb ik u mogen schetsen hoe de verbinding tussen het Bilants complex (Bilant, Millingen, Pannerden en Zeeland) en de heerlijkheid Bergh tot stand kwam. Dit keer ga ik onder andere in op het historisch gegeven dat Millingen een hoge heerlijkheid was, met duidelijke gevolgen voor de rechtsverhoudingen. Bij de grens met het Kleefse Kekerdom lag eeuwenlang een gerechtsplaats; minstens één boef heeft dat aan den lijve ondervonden…
Versterkingen op Millingd grondgebied
In het eerste deel is al het een en ander duidelijk geworden over twee van de versterkte plekken die het Bilants complex rijk moet zijn geweest nog vóór de band met Bergh tot stand kwam: Statheaan de Pannerdense Waaloever en de opvolger als woonplaats van de Dôs-familie aan de Millingse kant van dezelfde woelige rivier.
Nadat dit - nu geheel verdwenen- kasteel in bezit van de heren van Bergh was gekomen, is het eeuwenlang de woning geweest van de door die heren/graven aangestelde ambtslieden 1 en heette het op de kaarten dan ook “het (Oude) Am[b]tshuis”. Een hele reeks rentmeesters heeft hier boek gehouden van wat er binnen de grenzen van de oude heerlijkheid aan geld en goed omging. >>>
De dubbele pet van een ondernemend politicus (pag 24)
PAUL VAN DUN
De belangenverstrengeling van een ondernemer in de Berghse politiek in de crisisjaren dertig, een periode van grote werkloosheid. Die ondernemer is architect Theo van Ditshuizen (1885-1970) uit Zeddam, tevens handelaar in bouwmaterialen. Tijdens de jaren dertig heerste er wereldwijd een grote economische crisis. Deze werd ook in Bergh gevoeld.
Veel mensen werden langdurig werkloos en warendaardoor aangewezen op de sociale voorzieningen uit die tijd: steun of werkverschaffing. Op de begrotingen van het rijk, de provinciale en de gemeentelijke overheden kwamen grote tekorten voor. Ook de gemeentebegroting van Bergh was moeilijk kloppend te krijgen. Tijdens de jaren 1934, 1935 en 1936 bedroegen in Bergh de gemeentelijke uitgaven voor de sociale voorzieningen meer dan 50% van de totale uitgaven. In 1935 was dat maar liefst 59,9%!
De steunregelingen bestonden enkel voor de kostwinners. Werkloze inwonende kinderen of vrouwen kwamen er in principe niet voor in aanmerking. De werklozen ontvingen afwisselend een aantal weken een steunuitkering; vervolgens werden ze verplicht in de werkverschaffing geplaatst. In 1938 werden de werklozen gemiddeld vier weken tewerkgesteld. Daarna trokken ze eerst acht weken steun alvorens ze hernieuwd voor de werkverschaffing in aanmerking kwamen. Meestal betroffen de werkzaamheden allerlei openbare werken, zoals het ontginnen van woeste gronden of het aanleggen of verbeteren van wegen. Maar aanvankelijk was er bij het gemeentebestuur vanwege de extra kosten niet echt veel enthousiasme voor. Men zag het voordeel van met goedkope arbeid nuttige werken te laten verrichten wel, maar voor de kosten werd teruggedeinsd. >>>
Tekst: Redactie Old Ni-js
