Brood, bier en luilak

Geplaatst op zondag 22 november 2015 om 15:24

In Hengelo is de oude traditie van brooduitdeling op Hemelvaartsdag bij de Muldersfluit in ere hersteld. Het trekt elk jaar weer veel belangstellenden. Een uitvoerige beschrijving is te lezen in Old Ni-js nummer 46 van de Heemkundekring Bergh. Het artikel is geschreven naar aanleiding van de opknapbeurt die het hagelkruis in Beek in 1999 heeft gehad. Daarin wordt voorgesteld om ook in Beek dit gebruik nieuw leven in te blazen. In Kilder vond de brooduitdeling altijd plaats op Pinksterzondag. Broodleveringsplicht door de boeren behoorde in Kilder tot ca 1918 bij de pacht van Huis Bergh. De boeren deelden roggebrood van 10 pond uit aan de armen. Vóór de bouw van de Kilderse kerk gebeurde dat bij het hagelkruis.

Ook in andere plaatsen in Bergh en de Liemers vonden brooduitdelingen plaats bij de hagelkruisen. In de archieven wordt Stokkum in 1624 genoemd. In 1854 betaalde het Gilde van Beek aan W. ten Bensel een bedrag voor leveren van rog, maalloon en accijns en bakken. Naast brood kreeg elke arme (het waren er elf) ook nog twee kwartjes. In Vethuizen werd in de jaren vijftig van de vorige eeuw nog op 3 mei brood uitgedeeld aan de armen uit de parochie Zeddam.

In Beek staat Pinksteren in het teken van het gildebier. Maar het had net zo goed een andere dag kunnen zijn. Het is slechts één van de vele gelegenheden in Nederland waarbij het bier rijkelijk vloeit. Dr. Jos. Schrijnen, hoogleraar te Nijmegen somt er een stel op in 'Nederlandsche Volkskunde' (W.J. Thieme, Zutphen 1930): geboorte- of kinderbier, meibier, vastelavondbier, schuttebier, pannenbier. Limburg kent volgens hem het huulbeer (Hoogduits Heulbier), Friesland leedbjiar en treastelbjiar (loofbier).

Ook Luilak is in deze tijd van het jaar - de nacht van vrijdag op zaterdag vóór Pinksteren - en haalt elk jaar weer het nieuws als er relletjes zijn uitgebroken. Voetbalrellen en treinvernielingen zijn dus geen modeverschijnsel! Vooral in de Zaanstreek kent men heden ten dage nog de oude traditie, waarbij het de bedoeling is dat langslapers op hun nummer worden gezet. Volgens folkloristische woordenboeken werden ook in de Achterhoek langslapers gestraft; niet op Pinksterzaterdag, maar met Hemelvaart. Wie zijn koeien aan de late kant ging melken en de drinkbak wilde bijvullen, kon geconfronteerd worden met een pomp die gesaboteerd was!

De Heemkundekring is benieuwd of er in omze omgeving ook dergelijke gebruiken waren of misschien nog zijn.