Woord van de Maond september 2021: blaag

Geplaatst op maandag 30 augustus 2021 om 20:56

Eigenlijk verwonderlijk dat blagen nog niet eerder in deze rubriek langskwam. Want wat hebben we met hen te stellen! Wat ze niet allemaal aan gedrag kunnen vertonen en dus aan gevoelens in ons losmaken! Het Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse dialecten (WALD) en ook de locale Telgen van het WALD verhalen van näölende, liepende, botterfregge, drökkelende en verwende blage. Meestal zijn het tochfalderabesse, snotlaepels of rengels van blage! Niets als foe:legheid dat blagegrei! En als ze dan ‘n vaezel um de ore kregen (vroeger!), dan was het niets als blaere en belke!

De woordenboeken van het standaard-Nederlands vermelden dat blaag een woord is met een negatieve klank: jong iemand die zich gezien zijn leeftijd of zijn positie brutaler gedraagt dan wordt verwacht; deugniet; kwajongen; snotneus, aldus het ANS-Algemeen Nederlands Woordenboek dat de hedendaagse woordenschat sinds 1970 beschrijft. Het woord komt echter ook in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (het grootste historische woordenboek ter wereld !) uit 1855 al voor met de betekenis stout, lastig kind. En ook de Duitse woordenboeken kennen het woord in die betekenis: das Blag = nerviges, ungezogenes Kind, al wordt het ‘sehr selten’ en dan nog vooral in Westfalen gebruikt.

Je zou dus denken: “Helder! Laten we dit woord maar even vergeten.” Maar dialectsprekers in de Liemers kennen ook kiepege (flinke), wierege (gezonde) en kloeke (verstandige) blage waarmee je niks te knooie heb. In de vele voorbeeldzinnen met het woord blaag komt het woord simpelweg als neutraal synoniem van het woord kind voor. Blage zun blage, al hemme ze 'n snor as 'n bessemstel, aldus het woordenboek ‘n Trop Barghse Weurd. Het dialect trekt zich niets aan van de negatieve connotaties uit de standaardtaal.

Kind of blaag – dat is wel een behoorlijk verschil! Hoe komen we aan blaag? Ofschoon het woord pas in de 19e eeuw opduikt, lijkt het in een verband te staan met een Oud-Germaans woord blagettan, dat schreeuwenbetekende. Het Nederduitse blagen betekent zich opblazen. Een Blag is daarom een dom en opgeblazen persoon. Het standaard-Duits kent daarvoor het woord blähen, dat op zijn beurt weer in verband staat met blasen (denk ook aan het Engelse blow). Het Oud-Engelse bhlē moet hier tenslotte ook nog even genoemd worden. Ook dit woord betekende schreeuwen, huilen. En dat woord lijkt nu lijkt sprekend op ons blaere. En dat is -zie het begin van dit stukje- iets wat kleine blage heel goed kunnen!