Woord van de Maond juli 2021: naeve
Geplaatst op donderdag 1 juli 2021 om 13:31
Efkes naeve de Rien gaon kon in het afgelopen half jaar alleen als je de goede papieren had om de grens te passeren. Deze zomer kan het echter weer. Gewoon even naeve de straot bandele, zoals ze in Pannerden zeggen.
Is naeve nu ook zo’n typisch dialectwoord dat ten prooi gevallen is aan het Standaardnederlandse langs of naast? Want dat is wat het woord naeve betekent. Je kunt er alle kanten mee uit, zoals bovenstaande voorbeelden laten zien.
Ons Berghse woordenboek “’n Trop Barghse Weurd” vermeldt dat naeve ook de betekenis van ‘het mis hebben’ ofwel ‘er naast zitten’ kan aannemen: Nee, jungske nów heb gi-j 't der naeve". (Let wel: te vervoegen met het hulpwerkwoord ‘hebben’. In het Wehlse woordenboek “Waehls plat” overigens met ‘zitten’.) Volgens ons woordenboek kun je naeve ook met doen verbinden: Now he'j 't der toch vie:s naeve gedaon, keerltje. Als je iemand wilt opzoeken, dus ergens langs of aan wilt gaan, is naeve bij de hand: Komp marge maor efkes naeve.
Het woord naeve is in vrijwel alle WALD-woordenboeken en volgens de electronische Woordenbank van de Nederlandse dialecten (eWND) in grote delen van ons land aan te treffen. Is het daarmee een typisch dialectwoord? Nee, dat niet. Als zo vaak moeten we constateren dat de dialecten een woord dat in de standaardtaal in vergetelheid geraakt is, langer vasthouden c.q. vastgehouden hebben. Een blik in een etymologisch woordenboek levert al snel het inzicht op dat ons Woord van de Maond al heel vroeg in de Nederlanden gewoon was. Uit 1479 komt het citaat neffen der muyeren (naast de muren). Het woord is feitelijk een verkorte vorm van in even, dat ‘op gelijk niveau’ betekent. Ofschoon het woord neven in de standaardtaal (anders als in het Duits het woord neben) niet meer gebruikt wordt, treffen we het nog een een aantal samenstellingen aan, zoals neveneffect, nevenproduct, nevenschikkend, nevenstaand.
Bestaat er nu naast naeve niet ook het dialectwoord naost? Toch wel! Het woord wordt in dialecten wel als synoniem gebruikt, maar ook in de betekenis ‘dichtsbijzijnd/volgende’. We kennen het van ‘t Duitse ‘nächst’. De naoste winkel steeit een hiel eind vort, zeggen ze in het Drents.
De afbeelding bij dit Woord van de Maond komt van de in 2003 geproduceerde CD “Äwkes näwe de Rhin” van het koor Sing Out uit Emmerik. Het liedjesboek van de Proot Platt Stammtisch Emmerik bevat ook de tekst ervan. Hier het refrein
Äwkes näwe de Rhin noch gohn
Äwkes an de Kaaj noch stohn:
Dat häb ek all, dat häb ek all
As kleine Jong gedohn!
Lees verder op de Dialectpagina >>>
Tekst: Antoon Berentsen
