Martelaren van ’s-Heerenberg

Geplaatst op zaterdag 13 mei 2017 om 11:27

“non possumus non loqui”
“wij mogen niet zwijgen”

Op 2 juli herdenken we in de St. Pancratiuskerk in een speciale viering, dat 75 jaar geleden de 2 priesters uit ’s-Heerenberg, pastoor J.Y. Galama (1885 - 1942) en kapelaan M.A. van Rooyen (1897 - 1942) in het concentratiekamp Dachau om het leven zijn gekomen. Zij hebben hun leven gegeven vanwege hun vrijmoedig getuigenis van hun geloof. Terecht mogen zij martelaren genoemd worden en komt hun dezelfde eer toe als aan pater Titus Brandsma, een familielid van pastoor Galama, die eveneens in juni 1942 in Dachau is omgekomen. De tweede kapelaan Reinier Hegge is de enige van de 29 bevrijde geestelijken, die levend terugkeerde uit het concentratiekamp Bergen Belsen.

Jan Galama kwam op 30 januari 1932 naar ’s-Heerenberg in de tijd dat in Duitsland Hitler aan de macht begon te komen. Hitler beloofde de economische crisis op te lossen en de eenheid in Duitsland te herstellen, door op grote schaal aan oorlogsindustrie te werken en wegen en vliegvelden aan te leggen. Ook veel Nederlanders vonden in deze crisisjaren werk in Duistland. De Nationaal Socialistische Duitse ArbeidsPartij - NSDAP- kreeg de absolute macht en alle tegenstanders werden gevangen gezet of uit de weg geruimd.

Vele Nederlanders sloten zich aan bij de Nationaal Socialistische Beweging - NSB-, die met de NSDAP wilde samenwerken. Mgr. Jan de Jong verbood om sacramenten toe te dienen aan leden van de NSB. Pastoor Galama weigerde rigoureus de sacramenten en de kerkelijke begrafenis aan NSB-ers, waardoor hij steeds meer verzet kreeg van deze groep. Pastoor Galama was zeer geliefd bij veel parochianen en velen vonden steun bij hem. Hij stond bekend als de herder, die goed was voor de armen.

Marinus van Rooijen kwam op 7 oktober 1933 naar ’s-Heerenberg en was al vanuit zijn vorige standplaats benoemd tot geestelijke adviseur van de Katholieke Sportbeweging in Oost Gelderland. Hij was bij de ouderen erg geliefd om zijn vrijgevigheid voor de armen, bij de jongeren om zijn inzet voor de sport. Hij gaf alles weg aan de armen. Juist in de crisisjaren waren er zeer veel armen in ’s-Heerenberg. Zijn inzet voor de sport is voor de mensen uit ’s-Heerenberg het langst bijgebleven, omdat hij veel contact had met de jeugd. De voetbalclub draagt nog steeds zijn naam M.V.R.

Op 3 augustus 1941 werd in alle katholieke kerken van Nederland een protestbrief van de Nederlandse bisschoppen voorgelezen, waarin opnieuw en nog uitgebreider de NSB veroordeeld werd. In ’s-Heerenberg zorgden beide kapelaans, Marinus van Rooijen en Reinier Hegge ervoor, dat deze brief van de bisschoppen vermenigvuldigd en verspreid werd. Daags daarna werd pastoor Galama gearresteerd en overgebracht naar het huis van bewaring in Arnhem. De beide kapelaans kregen de opdracht om zich de volgende dag aldaar te melden. Zij werden bij aankomst meteen gearresteerd.

Zowel pastoor Galama als kapelaan van Rooijen zijn in concentratiekamp Dachau terecht gekomen en in juni 1942 zijn zij overleden als gevolg van ontbering, ziekte en uitputting. Pater Wouters, die als tijdelijk pastoor was benoemd, werd ontboden bij de Gestapo in Arnhem. Daar vernam hij dat beide geestelijken in Dachau waren overleden.

Op 4 mei vieren we de Dodenherdenking met onder andere twee minuten stilte om 20:00 uur. Dit gebeurt onder meer bij het monument de Goede Herder te ’s-Heerenberg, dat op 12 december 1948 is onthuld door zijne Eminentie Kardinaal de Jong. Een monument ter nagedachtenis van alle oorlogsslachtoffers van deze plaats. Hierop zijn twee bronzen platen aangebracht met de beide afbeeldingen van de priesters.

Programma herdenkingsviering 2 juli

09:30 u. Herdenkingsviering in de St. Pancratiuskerk
10:45 u. Herinzegening herinneringskapel
11:00 u. Stille tocht naar het monument de Goede Herder

Na afloop is er gelegenheid om, onder het genot van koffie/ thee, elkaar verder te ontmoeten in de pastorietuin

Ter voorbereiding op de herdenkingsviering van 2 juli a.s., wordt de herdenkingskapel deels opnieuw ingericht. Dat geldt met name voor de vernieuwing van de presentatie van het documentatiemateriaal uit die periode.

Gelijktijdig wordt de brochure van 2012 opnieuw uitgegeven. Deze bevat een samenvatting uit eerdere uitgaven:
(1) “Twee Dachau martelaren” geschreven in 1950 door Pastoor L. van der Heijden en Kapelaan A. de Mey
(2) ”Martelaren van ’s-Heerenberg” geschreven in 1986 door W. Ramaekers o.s.b.

Alsmede aanvullende documentatie en fotomateriaal uit het Parochie-archief.