Nr. 203 Oefening 2.3 - Cursus Berghs

Geplaatst op dinsdag 19 oktober 2021 om 21:40 — Laatst bijgewerkt op zondag 19 december 2021 om 15:31

Download Cursus Barghs - Arbei-je in Emmerik.mp3

(druk op de witte afspeel driehoek om het voorlezen te starten)
Arbei-je in Emmerik, zo’n 100 jaor geleje.

Begin veurige eeuw, meer as honderd joor gelei-je, was ‘t grensgevuul nog niet zo aanwezig bi-j de minse uut de grensstreek. Aardig völ minse uut Bargh ginge vaak naor Emmerik um daor wat te kope of veur familiebezuuk. De familiebande ware meer aanwezig as now. Mennigeen had toen in de buurt van Emmerik nog wel een naef of nich, ome of tante wonen. A’j een portretfoto gemaak moes hemme, dan ko-j ’t beste naor de fotograaf in Emmerik gaon. De taal was gin probleem, want iedereen kon daor ook plat praote. Alles opschrieve de-jen ze meestal nog niet. Gi-j praotte ‘t met mekaar af en dan ging ’t meestal wel goe:d.

Deur de eigeste taal ging alles völ makkeleker en gi-j vuulde niet zo, da’j in ’t buuteland zat. Mien grootmoeder ging ook vaak heel gemudelek met een mendje met eier naor de mark in Emmerik. Ze liep dan bi-j de Meilandsediek, tusse Azem en Lengel, de waetering aover, helemaol naor de mark. Fietse, dat kon ze niet want lang niet iedereen had toen zo’n ding. Ze kon die eier en gruunte door goed aan de Emmerikse minse verkope. Alleen aan ‘t begin van de twintiger jore ha’j wel een ander probleem, een geldprobleem. Gi-j moes soms in plaats van de knip een mendje metnemme um al dat papiere geld in te könne doen. ’t Beste ko’j in Emmerik ’t geld direct weer uutgaeve, want a’j tot marge wachtte, dan was ’t maor de helf minder weerd.

Mien opa vertelde, dat hi-j jaore lang in Duitsland had gewark. Een hoop minse hadde in die tied een klein boerderi-jke. Um de inkomste wat aan te vulle ginge ze dan een paar dage in de waek warke op de steenaoves in de buurt van de Rien bi-j Emmerik en Vrasselt, Praost en Hüthem. D’r stonne in die tied verschillende aoves bi-j de Rien, want door ha’j klei genog. Hi-j vertelde mien later, toen hi-j old en ik nog een klein jungske was, da’j door goed wark kon kriege. Gi’j ging gewoon met de fiets een paar aoves af, en dan vroeg ie aan de baas van een steenaove of hi-j nog wark veur ow had. Meestal ha’j dan wel argus geluk, dat ze ow konne gebruke. Vang volgende waek maor aan, klonk ’t dan en ’t was veur mekaar. Ingewikkelde arbeidscontracte wiere nog niet gauw gemaak.

A’j dan wark had, ging gi-j smarges vroeg op de fiets naor den aove. Gewaopend met een hinkeman aan ’t stuur, veur ‘t warme aete ‘s middags, ging gi-j dan op pad, um ‘s aoves laat weer thuus te komme. Steenaoveswark was niet zo ingewikkeld, maor wel zwoor. Maor de boere harre vroeger wel een goeie conditie en ware stark, want alles wier nog met de hand gedaon.

Hi-j vertelde natuurlek ook de starke verhale van wat’e allemaol had metgemaak. Ook smokkele heurde daorbi-j. D’r ware altied wel dinge die in Duitsland duurder ware of andersum. Ook verhale van de steenaove ware d’r volop, maor waarschijnlijk spannender gemaak as dat ze werkelek ware.

In elk geval waren ze mooi um aan te heure, zeker veur kleine jonges zoas ik toen ook was. D’r wier natuurlek ook nog wel wat kattekwaod uutgehaald deur die steenaovekaerls, want de baog kan niet altied gespanne staon, ook niet met dat zwaore wark wat ze moesten doen. In elk geval wier ’t één of ander wel wat geromantiseerd, zoas ze dat tegeswoordig nume.

Toen in 1956 de AOW kwam, zei opa tege mien: jong, krieg is een stukske papier en schrief ‘s wat veur mien op. Ik gao is kieke of ik in Duitsland ook olderdomsrente kan kriege. Daor he’k tenslotte ook jore lang gewark. Hi-j dach diep nao, um uut te zuuke, woor en wanneer hi-j had gewark. Toen ’t lieske kloor was, klom opa op de fiets en ging de steenaovens af um ‘t nao te vraoge. Völ het dat geleuf ik niet opgeleverd, want de personeelsadministratie was toen niet of minder goed op orde en de oorlogstied het ’t ook gin goed gedaon.

Langzamerhand in de tied wier de druk van de Pruisen en de Hollanders, die in onze streek de baas ware geworre, groter um een andere taal, het Hoogduits en Algemeen Standaard Nederlands te gaon gebruke. Zo kon ’t gebeure dat de gäöt een echte grens wier. De echte grens is now met de komst van Schengen ook weer weg, maor de taalgrens is alleen maor groter geworre. ‘t Is now al zo wied dat de jonge lu-j now met mekaar Engels praote um mekaar te könne verstaon. Da’s toch jammer. Met ’t plat hadde door vroeger onze opa’s en oma’s gelukkig nog gin las van.

Vraoge