Krukboerderij van Pancraas Smit in 's-Heerenberg
Geplaatst op woensdag 25 november 2015 om 21:10
Met lede ogen hebben we allemaal het mooie gave krukboerderijtje van Pancraas Smit aan de 's-Heerenbergseweg in Lengel zien verkrotten, tot het enkele jaren geleden uiteindelijk afgebroken werd. Deze parel verdient het zeker om aan de vergetelijk te onttrekken. Gelukkig maakte Olaf Giezenaar nog wat foto's. Als u nog meer foto's heeft, graag ook uit beter dagen, dan vullen we daar deze serie mee aan.
Wat is een krukboerderij ?
De boerderij is vanouds een woon-werkgebouw met vee en mens onder één dak, in het los hoes zelfs in één ruimte. Een brandmuur gaat later mens en dier scheiden, waardoor het woondeel van de hallenhuisboerderij een echte woning is geworden.
De boer stelt in de loop der tijden steeds hogere eisen aan dit gedeelte en zoekt daarvoor meer ruimte. Dat kan door aan één kant van de woonkamer/keuken de bescheiden ruimte stevig te verhogen. Het laag doorgetrokken dakschild wordt vervangen door een hoger zadeldakje, met de nok dwars geplaatst. Meestal wordt in deze 'nieuwe kamer' uitgevoerd als een opkamer met een neerkeldertje eronder. Deze kamer steekt wat uit ten opzichte van de zijgevel van het achterhuis.
Het dak heeft nu een L-vorm en de plattegrond ook. Die L lijkt op een kruk (met een greep aan één zijde), vandaar de naam krukboerderij.
De krukboerderij komt steeds meer voor in de 17e eeuw. In de 19e eeuw wordt volgens hetzelfde idee ook aan de andere kant van de grote kamer ruimte gewonnen, waardoor het dak en de plattegrond de vorm van de letter T krijgen en zo de naam T-boerderij verklaren.
De meeste zijn te vinden in de Betuwe en over het algemeen prachtig gerestaureerd, een sieraad voor het oog. Zoals de voorbeelden had het boerderijtje van Pancraas Smit er nu ook uit kunnen zien. De krukboerderij is een uniek boerderijtype, waarvan er in Bergh zelfs twee stonden. Rechtsboven de andere krukboerderij in Bergh van de fam. Wassing aan het begin van de Zeddamseweg in Kilder. Helaas werd de waarde van het unieke boerderijtype in Bergh niet erkend als we de teloorgang van het boerderijtje van Pancraas Smit in ogenschouw nemen.
De nieuwe woning die er voor in de plaats is gekomen suggereert in de verte iets van de oude plattegrond van de krukboerderij, maar heeft er architectonisch niets mee te maken.
Jammer dat Bergh in het verleden zo onzorgvuldig met zijn monumenten is omgegaan.
Was het geen leuk idee geweest als het boerderijtje steen voor steen was afgebroken en aan de rand van het bos weer was opgebouwd (zoals ook gebeurd is met de Gildekaot in Zeddam) om dienst te doen als kinderboerderij?
