Nr. 122 Old Ni-js
Geplaatst op maandag 1 december 2025 om 15:42 — Laatst bijgewerkt op maandag 1 december 2025 om 16:36
Van het bestuur (3)
Beste heemkundevrienden,
Een belangrijk deel van onze regionale geschiedenis bestaat uit de mensen die altijd in het gebied van de voormalige gemeente Bergh hebben gewoond. Zij hebben onze geschiedenis gemaakt. Denk daarbij niet alleen aan bekende personen, zoals notabelen, kasteelheren en geestelijken, maar vooral ook aan ‘gewone’ Berghenaren; boeren en dagloners, arbeiders en middenstanders, onderwijzers en verzorgenden. Aan de hand van hun huizen, straten en buurten en hun werkzaamheden in familie, beroep en verenigingen, komt onze geschiedenis tot leven. Dat is wat geschiedenis vaak zo boeiend maakt.
De HKB heeft zichzelf daarom voor het komende jaar de volgende taak opgelegd: het in kaart brengen van de bewoning en van de familieverbanden rond het jaar 1930 in de voormalige gemeente Bergh, inclusief Netterden, dat tot 1863 immers deel uitmaakte van deze gemeente. Daarna nemen we de jaren 1870, 1900 en 1960 onder de loep.
Om die bewonersgeschiedenis in kaart te brengen maken we gebruik van kadasterkaarten, luchtfoto’s, ansichtkaarten, het bevolkingsregister en/of kieslijsten. Daarnaast willen we graag met Berghenaren in contact komen die ons meer kunnen vertellen over een bepaalde buurt, wijk of straat. Informatie die komt uit jeugdherinneringen, familieverhalen of die door eigen onderzoek is achterhaald. Naast al het archiefmateriaal geeft deze mondelinge informatie vaak een levendiger beeld van het wel en wee van een buurt of straat.
De bedoeling is dat, als volgende stap, deze gegevens worden opgenomen in een grote, digitale 3D-landkaart. Daarin worden deze gecombineerd met al bekende topografische, archeologische, geologische en genealogische gegevens. Zo willen we in de nabije toekomst de geschiedenis van de gemeente Bergh overzichtelijk en inzichtelijk maken.
Mocht u het leuk vinden om aan dit project mee te helpen, laat het ons dan weten. Vele handen maken licht werk.
Edwin Zweers Voorzitter HKB
Grote foto voorplaat:
Bietenoogst. Leerlingen in de school-/proeftuin in Azewijn, circa 1925.
Foto: meester Hondtong
Gouden Handen: de droom en de werkelijkheid (4)
ANDRÉ VAN GESSEL
Vorig jaar zomer meldt Ineke Lohmann zich in het Raethuys met de vraag of de Heemkundekring Bergh eventueel interesse heeft voor archiefmateriaal over Gouden Handen, het creativiteitscentrum dat tussen 1975 en 1999 was gehuisvest in het voormalige Bonifatiusklooster aan de Emmerikseweg. Natuurlijk hebben we die. Het blijken zes volle dozen te zijn gevuld met foto’s, films, video’s, notulen, brochures, plakboeken, mokken, schriftjes, menukaarten, een replica van de lijkwade van Turijn en zelfs een complete new age-tentoonstelling van dichter Simon Vinkenoog.
In de weken daarna wordt al het materiaal geordend en al snel ontstaat het plan om hiermee een tentoonstelling samen te stellen.
De werkgroep ’s-Heerenberg/Lengel neemt de organisatie op zich en met de welwillende medewerking van de huidige beheerder van het gebouw, Randstad Vastgoed, heeft inmiddels de tentoonstelling op de oorspronkelijke plek plaatsgevonden. We kunnen rustig spreken van een succes. Niet alleen door het grote aantal bezoekers, op zaterdag 20 en zondag 21 september j.l. komen er zo’n 500 belangstellenden op af, maar ook door alle interessante verhalen van die bezoekers.
Die verhalen zijn een mooie aanvulling - en hier en daar een correctie - op datgene wat er al over Gouden Handen is geschreven in twee nummers van Old Ni-js. >>>
De camera van meester Hondtong (14)
MARC DUBOIS
Iedereen in Azewijn kent de naam ‘meester Hondtong’. Zijn voornaam ‘Jan’ werd en wordt echter nooit genoemd. Dit artikel is een onderzoek naar de platencamera van de gewaardeerde onderwijzer en hoofd van de St. Josephschool.
In 2021 verkocht Huub Baars zijn camping De Hartjens en wijngaard Avitera in Azewijn. Bij het opruimen van zijn zolder vond hij een beschadigde platencamera terug. Omdat hij wist van mijn interesse in fotografie en camera’s, kreeg ik het toestel van hem. Huub vertelde erbij dat de camera van meester Hondtong was geweest en dat hij het apparaat ooit zelf had gekregen als overbuurjongen toen ’t Olde Meestershuus aan de Leppestraat in 1969 werd ontruimd. Vermoedelijk gebeurde dat na het overlijden van Ambrosia Hondtong Messing (1902–1969), de weduwe van meester Johannes Frederikus Hondtong.
Meester Hondtong (Steenwijkerwold 1895 – Azewijn 1959) was vanaf 1914 onderwijzer aan de St. Josephschool in Azewijn en werd in 1921 hoofd van die school. Hij was zeer actief binnen de dorpsgemeenschap: lid van de Commissie tot Wering van Schoolverzuim, docent land- en tuinbouwcursussen, leider van de schooltuin en dirigent van zowel het jongens- als het herenkoor. >>>
Mijlpaal in schrijversbestaan (25)
ANNEKE LUKKEZEN
Regelmatig put de redactie van Old Ni-js uit het rijke oeuvre van Henk Harmsen (1951-2018) uit Stokkum; de journalist, streekkenner, verhalenverteller en mede-oprichter van de Heemkundekring Bergh. In september 2017 mailde hij mij de pdf van zijn boek Boerenjeugd op de grens, ter voorbereiding op het interview in Old Ni-js 98 van december 2017. ,,Misschien kun je er nog wat antwoorden of ook vragen uit peuren’’, schreef hij. Het boek kreeg ik na ons gesprek en de fotosessie cadeau.
Henk was auteur van maar liefst 45 boeken, veelal uitgebracht in samenwerking met Ton Bekker in Zeddam. De thema’s zijn o.a. dialect, taalkunde, etymologie, historie, cultuur, volkskunde, tradities, molens, boerderijen, sagen en volksverhalen, met een focus op de Achterhoek en Liemers. Zijn eigen jeugd en het toenmalige huis-, buurt- en dorpsleven staan centraal in Boerenjeugd op de grens, dat in 2011 uitkwam.
De Stokkumer groeide op in de Linthorst, pal Henk in zijn werkkamer, september 2017. (Foto: Ton van Vliet) aan de Duitse grens. Hij gebruikte in het boek veel sfeerimpressies en indrukken uit zijn jeugd en beschreef zo het opgroeien op de boerderij, waarbij ook de grootouders nog deel uitmaakten van het gezin. Henk zag dit lijvige boek én ’n Trop Barghse Weurd als de mijlpalen in zijn schrijversbestaan. ,,Omdat ik er op mijn eigen manier aan heb kunnen werken, zonder beperking qua tijd en omvang”, zei hij indertijd. >>>
Tekst: Redactie Old Ni-js
