Nr. 120 Old Ni-js
Geplaatst op dinsdag 25 maart 2025 om 10:42
[Distributie begin april 2025]
Van de redactie (3)
Nooit is dit verleden voorbij.
Aan hen die weg moesten omdat ze anders waren. Deze tekst op het oorlogsmonument in ’s-Heerenberg is niet alleen een herinnering, maar vooral een opdracht. De woorden dragen ons op om te leren uit de geschiedenis.
Toen ik jong was, ging ook ik tegen de kruisraketten de straat op. Tijdens de grootste demonstratie die ooit in Nederland is gehouden - dat was op 21 november 1981- las ik op een spandoek de spreuk: “Ik ben van ná de oorlog en dat wil ik zo houden!” Nu zijn we, 80 jaar ná de oorlog, aangekomen in een “nieuwe periode van de Europese geschiedenis”, aldus de invloedrijke Britse historicus Timothy Garton Ash, die al een halve eeuw schrijft over ons continent. Geen oorlog, maar ook geen vrede, zegt hij op de Nederlandse televisie. Bijna dagelijks lees en hoor ik verwijzingen naar de vooroorlogse situatie. Zitten we nu weer in zo’n situatie? Mag je die van toen überhaupt vergelijken met die van nu?
Dit themanummer van Old Ni-js werpt een licht op een aantal zaken die toen speelden en nu deels weer actueel zijn. De “ongewenschte vreemdelingen” van de jaren dertig herinneren ons eraan dat ook nu vluchtelingen niet altijd met open armen worden ontvangen. Ik ben in het archief van de gemeente Bergh gedoken om het verhaal van de vluchtelingen van toen op te diepen.
Marcel Messing en André van Gessel schrijven over de naweeën van oorlogshandelen, over verliezen aan mensen en gebouwen, ook van verlies aan vertrouwen in de mensheid. Hoe gingen ‘goede’ mensen na de oorlog om met ‘foute’ mensen? Wat was dat eigenlijk: ‘goed’ en ‘fout’? Het duurde heel lang, voordat ook het grijze gebied daartussen onderzocht werd en tot een groter publiek doordrong.
Henk Ankoné schreef bij de viering van 75 jaar bevrijding een gedicht, een ode aan zijn ouders Herman en Marietje, die tijdens de oorlog in Beek en Loerbeek verzetswerk deden. Hier vertelt hij hun verhaal. Tot slot maakte Ton van Vliet de foto van het in 1946 opgerichte oorlogsmonument op de Paasberg in Zeddam.
Antoon Berentsen
Oorlogsschade en wederopbouw in Bergh (4)
MARCEL MESSING
Tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is er niets meer te zien van de schade die in die jaren in Bergh is aangericht. Wellicht is er hier of daar nog een huis waar een paar kogelgaten of andere beschadigingen niet zijn weggewerkt, maar veel meer zal het niet zijn. Op 1 april 1945 liep het aantal getroffen woningen en andere gebouwen echter in de honderden, en ook de natuur had zwaar te lijden gehad. Dit artikel laat zien wat er is vernield tijdens de Duitse inval in mei 1940, in de bezettingsjaren en in de aanloop naar de bevrijding. Daarna komt de wederopbouw aan de orde.
De meidagen van 1940
In de grensgemeente Bergh begonnen de oorlogshandelingen direct met de Duitse inval op 10 mei 1940. Hier was het 8e Grensbataljon gelegerd, maar dit had slechts de taak de Duitse opmars te vertragen. Versperringen op de Emmerikseweg in ‘s-Heerenberg en de Eltenseweg in Beek duwden de Duitsers eenvoudig aan de kant en trokken Bergh binnen. Dat hierbij wel is geschoten, blijkt uit het feit dat er twee dodelijke slachtoffers vielen. >>>
Vóór de oorlog: vluchtelingen in Bergh (17)
ANTOON BERENTSEN
De oorlog duurde vijf hele jaren. Toen die voor Nederland in mei 1940 begon, was de oorlog tegen andersgelovigen en andersdenkenden in Duitsland echter al meer dan zeven jaar aan de gang. In deze bijdrage ter gelegenheid van de 80e verjaardag van de bevrijding van het nazi-regime onderzoek ik de vraag wat er in de jaren vóór 1940 gebeurde, toen mensen uit nazi-Duitsland moesten vluchten. Velen gingen naar Nederland, onder andere naar Bergh.
Duitsland en Nederland, 1933
Adolf Hitler werd in januari 1933 rijkskanselier, omdat zijn partij, de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP), de meeste stemmen (33,1%) in de verkiezingen van november 1932 gekregen had. Hij schreef echter al direct voor 5 maart 1933 nieuwe verkiezingen uit, in de hoop op een absolute meerderheid. Die kwam er met 43,9% van de stemmen niet, maar het was genoeg om met hulp van decreten partijen te verbieden en maatregelen tegen vakbonden en andere maatschappelijke organisaties te nemen. >>>
Leven met ‘goed’ én ‘fout’ (28)
ANDRÉ VAN GESSEL
Tachtig jaar vrijheid betekent dat het verhaal van de Tweede Wereldoorlog inmiddels ook zo oud is. In deze bijdrage gaat het over de veranderende inhoud en toon van met name het Berghse oorlogsverhaal. Die worden lange tijd vooral bepaald door de ‘overwinnaars’: de geallieerde bevrijders, de slachtoffers en verzetsmensen. Direct na de oorlog worden inhoud en toon logischerwijs vooral in het perspectief van ‘goed’ en ‘fout’ gezet. Inmiddels is er ook wat ruimte voor nuancering van dat perspectief. Juist die nuanceringen, als grijstinten, zijn van essentieel belang om tot een menselijker oorlogsverhaal te komen. Dat kan door niet meer strikt een scheiding aan te brengen tussen ‘goed’ en ‘fout’, maar de werkelijkheid te beschouwen waarin goed én fout op veel manieren samengaan.
Met alle oorlogsellende nog vers in het geheugen is het niet gek dat kort na de bevrijding de verhalen daarover heel erg zwart-wit zijn gekleurd. Ze komen van meet af aan in het perspectief van ‘goed' en ‘fout' te staan. Alles wat nazi-Duits is en daarmee sympathiseerde, is slecht en alles wat geallieerd is, is goed. De nadruk wordt met name gelegd op de ‘goede' Nederlanders, de oorlogsslachtoffers en de verzetsmensen.
Tegelijkertijd is er ook aandacht voor het ‘slechte'. >>>
Tekst: Redactie Old Ni-js
