Nr. 104 Old Ni-js
Geplaatst op dinsdag 3 december 2019 om 22:17
Van de redactie (pag 3)
[Verschijnt medio december 2019]
Wat maakt dat geschiedenis voor velen zo interessant is en blijft? Het zijn de verhalen, de verhalen over gebeurtenissen en de verhalen van de mensen. Keuzes van mensen, lotgevallen, reacties op gebeurtenissen en reacties op de tijdgeest. Zo staat deze Old Ni-js ook weer bol van de verhalen. Verhalen die u meenemen naar het verre en niet zo verre verleden.
Het verhaal van Adela en Balderik, Adela als een sterke vrouw in een tijd waarin dit niet gewoon was. Een verhaal met alle ingrediënten van een ware historische roman; spanning, macht en romantiek. Ware het niet dat het echt heeft plaatsgevonden in ons gebied.
Het volgende verhaal is het verhaal van de architectuur in een periode die als wederopbouw bekendstaat. Hoe lieten architecten in hun ontwerpen de tijdsgeest zien, er moest snel en veel gebouwd worden, wat vond men belangrijk in die bouw en wat kunnen wij nu nog terug herkennen? Een fascinerend verhaal over de bouwgeschiedenis van die na-oorlogse jaren. Zoals de schrijvers terecht zeggen, er zijn nog vele juweeltjes van deze bouwstijl te bewonderen.
En dan een verhaal uit Beek, een verhaal over de Bijvanck, een herdenkingskruis, over bewoners van Beek van honderd jaar geleden en hun geliefde jonker. Lees en laat u uitnodigen voor een wandeling bij de Bijvanck om de sporen van dit verhaal te bekijken.
Het laatste verhaal in deze Old Ni-js betreft een bijzonder pand in ’s-Heerenberg, bekend bij elke carnavalist uit Bergh. Met nieuwe eigenaren die de geschiedenis van dit pand een nieuw leven geven.
Bent u nog niet uitgelezen? Ook zijn er weer nieuwe boeken uit de regio voor u op een rijtje gezet. Kortom, veel verhalen voor u opgetekend. Alle schrijvers wensen u veel leesplezier.
RUTH MIJNEN
Adela en Balderik, partners in crime? (pag 4)
Menigeen zal zich na een lekker klimmetje, staande bovenop de top van de heuvel Montferland hebben afgevraagd hoe die gigantische zandhoop hier toch is terecht gekomen. En aan wie we hem te danken hebben. Vrijwel alle historici brengen de motte in verband met de geschiedenis van het graafschap Hamaland en met name met Balderik en Adela, een illuster echtpaar dat zo’n 1000 jaar geleden in onze contreien leefde. Hoe meer de geschiedenis van het graafschap Hamaland zich ontvouwt, hoe intrigerender het beeld wordt dat onze streek destijds een flinke factor van betekenis is geweest in de Lage Landen. Laten we ons onderdompelen in de ‘gebeurtenissen
van deze tijd’.
Om enig zicht te krijgen op de gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden rond Adela en Balderik zijn we aangewezen op een beperkt aantal geschriften. Hadden beiden heel braaf geleefd, dan was er waarschijnlijk nooit een letter over hen op perkament terechtgekomen. Omdat zij beiden het onderwerp zijn geworden van een aantal schandalen, hebben ze de aandacht getrokken van Alpertus van Metz. De monnik schreef de ‘De diversitate temporum’, ofwel ‘Gebeurtenissen van deze tijd’ enkele jaren na Adela’s dood (1021) in Tiel of Utrecht. >>>
HANS HEGMAN | FOTO: ROBIN SOMMERS
De karakteristieke soberheid van de wederopbouwarchitectuur (pag 12)
Enkele leden van de Heemkundekring Bergh voerden een inventarisatie uit naar woningen en gebouwen die tussen 1940 en 1965 zijn gebouwd. Dit gebeurde op verzoek van de monumentencommissie van de gemeente Montferland. Het resultaat leest als een staalkaart van wat de wederopbouwarchitectuur te bieden heeft.
Vaak wordt gedacht dat met de wederopbouw het herstel van de oorlogsschade wordt bedoeld. Niets is minder waar. Het doel was het opheffen van de woningnood. De vraag naar nieuwbouw was na de Tweede Wereldoorlog enorm. De bouw was tijdens de oorlog vrijwel stil komen te liggen, en veel gebouwen waren beschadigd of vernield. De explosieve naoorlogse bevolkingsgroei voerde de druk nog meer op. Desondanks lukte het om in betrekkelijk korte tijd meer dan 2,5 miljoen nieuwe bouwwerken te realiseren. Een prestatie van formaat, ook gezien de beperkingen in materialen en budget. Hoewel wederopbouwarchitectuur bij velen bekend staat als sober, goedkoop en eentonig, was er veel aandacht voor variatie en ornamentiek. Inmiddels zijn de meeste woningen en gebouwen uit deze periode gesloopt of toe aan vernieuwing of verduurzaming. Tegelijkertijd zijn steeds meer mensen ervan doordrongen dat de naoorlogse architectuur een karakteristiek onderdeel van het straatbeeld vormt. >>>
KEES BROK | FOTO’S: TON VAN VLIET
Herdenkingskruis in de Byvanck (pag 18)
Wie wel eens een wandeling heeft gemaakt in het bos rond het landhuis in de Byvanck in Beek, zal ongetwijfeld ook langs het herdenkingskruis van jonker Kurt bij de Mariabeuk zijn gekomen. Bij menig passant komt dan de gedachte op dat hier de jonker daadwerkelijk is begraven; dat is echter niet het geval.
De jonker is namelijk begraven in het familiegraf van de familie Lochner von Hüttenbach in Lindau, Duitsland.
Het gaat hier om een herdenkingskruis dat precies 100 jaar geleden is opgericht door enkele bewoners uit Beek ter nagedachtenis aan de geliefde jonker
Het huidige kruis is niet het oorspronkelijke herdenkingskruis. Het eerste herdenkingskruis, op 5 maart 1919 geplaatst, was van berkenhout. Hoogstwaarschijnlijk is het gemaakt door Willem van der Heijden, één van de vaste bewoners van de Steeg, het rentmeestershuis van de Byvanck. Willem was sinds 1899 een vaste medewerker van de vader van Kurt, baron Maximilian Lochner von Hüttenbach.
Het eerste herdenkingskruis stond bij de oude Mariabeuk die rond 1725 is geplant. De Byvanck was in die dagen eigendom van Elisabeth Henriette, gravin van Schellart, markiezin van en tot Hoensbroek. Zij was de eigenaresse van de Byvanck van 1704 tot en met 1733. De oude Mariabeuk en het oorspronkelijke herdenkingskruis bestaan inmiddels niet meer. >>>
OTTO SMITS
Tekst: Redactie Old Ni-js
